Kanun Numarası : 5253
Kabul Tarihi : 4/11/2004
Yayımlandığı Resmî Gazete : Tarih : 23/11/2004 Sayı : 25649
Yayımlandığı Düstur : Tertip : 5 Cilt : 44
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam ve Tanımlar
Amaç ve kapsam
Madde 1- Bu Kanunun amacı; dernekler, dernek şube veya temsilcilikleri, federasyonlar,
konfederasyonlar ve yabancı dernekler ile merkezleri yurt dışında bulunan dernek ve vakıf
dışındaki kâr amacı gütmeyen kuruluşların Türkiye’deki şube veya temsilciliklerinin yasak ve izne
tâbi faaliyetlerini, yükümlülüklerini, denetimlerini ve uygulanacak cezalar ile derneklere ilişkin
diğer hususları düzenlemektir.
Tanımlar
Madde 2- Bu Kanunun uygulanmasında;
1- a) Dernek: Kazanç paylaşma dışında, kanunlarla yasaklanmamış belirli ve ortak bir amacı
gerçekleştirmek üzere, en az yedi gerçek veya tüzel kişinin, bilgi ve çalışmalarını sürekli olarak
birleştirmek suretiyle oluşturdukları tüzel kişiliğe sahip kişi topluluklarını,
2- b) Derneğin yerleşim yeri: Derneğin yönetim faaliyetlerinin yürütüldüğü yeri,
3- c) Dernek merkezi: Derneğin yerleşim yerinin bulunduğu il veya ilçeyi,
4- d) Mülkî idare amiri: Dernek merkezinin bulunduğu yerin vali veya kaymakamını,
5- e) Dernekler birimi: İllerde il dernekler müdürlüğünü, ilçelerde dernekler büro şefliğini,
6- f) Plâtform: Derneklerin kendi aralarında veya vakıf, sendika ve benzeri sivil toplum
kuruluşlarıyla ortak bir amacı gerçekleştirmek üzere girişim, hareket ve benzeri adlarla
oluşturdukları tüzel kişiliği bulunmayan geçici nitelikteki birliktelikleri,
7- g) Üst kuruluş: Derneklerin oluşturduğu tüzel kişiliği bulunan federasyonları ve
federasyonların oluşturduğu konfederasyonları,
8- h) Şube: Dernek faaliyetlerinin yürütülebilmesi için bir derneğe bağlı olarak açılan, tüzel
kişiliği olmayan ve bünyesinde organları bulunan alt birimi,
9- i) Temsilcilik: Dernek faaliyetlerinin yürütülebilmesi için bir derneğe bağlı olarak açılan,
tüzel kişiliği ve bünyesinde organları bulunmayan alt birimi,
İfade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
Genel Hükümler
Dernek kurma hakkı
Madde 3- Fiil ehliyetine sahip gerçek veya tüzel kişiler, önceden izin almaksızın dernek
kurma hakkına sahiptir.
Ancak, Türk Silâhlı Kuvvetleri ve kolluk kuvvetleri mensupları ile kamu kurum ve
kuruluşlarının memur statüsündeki görevlileri hakkında özel kanunlarında getirilen kısıtlamalar
saklıdır.
Onbeş yaşını bitiren ayırt etme gücüne sahip küçükler; toplumsal, ruhsal, ahlakî, bedensel
ve zihinsel yetenekleri ile spor, eğitim ve öğretim haklarını, sosyal ve kültürel varlıklarını, aile
yapısını ve özel yaşantılarını korumak ve geliştirmek amacıyla yasal temsilcilerinin yazılı izni ile
çocuk dernekleri kurabilir veya kurulmuş çocuk derneklerine üye olabilirler.
Oniki yaşını bitiren küçükler yasal temsilcilerinin izni ile çocuk derneklerine üye
olabilirler ancak yönetim ve denetim kurullarında görev alamazlar.
Çocuk derneklerine onsekiz yaşından büyükler kurucu veya üye olamazlar.
Dernek tüzüğü
Madde 4- Her derneğin bir tüzüğü bulunur. Bu tüzükte aşağıda gösterilen hususların
belirtilmesi zorunludur:
1- a) Derneğin adı ve merkezi.
2- b) Derneğin amacı ve bu amacı gerçekleştirmek için dernekçe sürdürülecek çalışma
konuları ve çalışma biçimleri ile faaliyet alanı.
3- c) Derneğe üye olma ve üyelikten çıkmanın şart ve şekilleri.
4- d) Genel kurulun toplanma şekli ve zamanı.
5- e) Genel kurulun görevleri, yetkileri, oy kullanma ve karar alma usul ve şekilleri.
6- f) Yönetim ve denetim kurullarının görev ve yetkileri, ne suretle seçileceği, asıl ve yedek
üye sayısı.
7- g) Derneğin şubesinin bulunup bulunmayacağı, bulunacak ise şubelerin nasıl kurulacağı,
görev ve yetkileri ile dernek genel kurulunda nasıl temsil edileceği.
8- h) Üyelerin ödeyecekleri giriş ve yıllık aidat miktarının belirlenme şekli.
9- ı) Derneğin borçlanma usulleri.
10- j) Derneğin iç denetim şekilleri.
11- k) Tüzüğün ne şekilde değiştirileceği.
12- l) Derneğin feshi halinde mal varlığının tasfiye şekli.
Uluslararası faaliyet
Madde 5- Dernekler, tüzüklerinde gösterilen amaçları gerçekleştirmek üzere uluslararası
faaliyette veya işbirliğinde bulunabilir, yurt dışında temsilcilik veya şube açabilir, yurt dışında
dernek veya üst kuruluş kurabilir veya yurt dışında kurulmuş dernek veya kuruluşlara
katılabilirler.
Yabancı dernekler, Dışişleri Bakanlığının görüşü alınmak suretiyle İçişleri Bakanlığının
izniyle Türkiye’de faaliyette veya işbirliğinde bulunabilir, temsilcilik veya şube açabilir, dernek
veya üst kuruluş kurabilir veya kurulmuş dernek veya üst kuruluşlara katılabilirler.
Tüzel kişilerin oy kullanması
Madde 6- Tüzel kişinin üye olması halinde, tüzel kişinin yönetim kurulu başkanı veya temsille
görevlendireceği kişi oy kullanır. Bu kişinin başkanlık veya temsil görevi sona erdiğinde, tüzel kişi
adına oy kullanacak kimse yeniden belirlenir.
Şube genel kurulları
Madde 7- Şube genel kurulları olağan toplantılarını merkez genel kurulu toplantısından en az
iki ay önce bitirmek zorundadırlar.
Federasyon ve konfederasyonlar
Madde 8- Federasyonların üye sayısının beşten ve konfederasyonların üye sayısının üçten
aşağı düştüğü ve bu durum üç ay içinde giderilmediği takdirde haklarında kendiliğinden sona erme
hükümleri uygulanır.
Federasyonlar ve konfederasyonlar temsilcilik dışında her ne ad altında olursa olsun, başka bir
örgüt kuramazlar.
İç denetim
Madde 9- Derneklerde iç denetim esastır. Genel kurul, yönetim kurulu veya denetim kurulu
tarafından iç denetim yapılabileceği gibi, bağımsız denetim kuruluşlarına da denetim yaptırılabilir.
Genel kurul, yönetim kurulu veya bağımsız denetim kuruluşlarınca denetim yapılmış olması, denetim
kurulunun yükümlülüğünü ortadan kaldırmaz.
Denetim kurulu; derneğin, tüzüğünde gösterilen amaç ve amacın gerçekleştirilmesi için
sürdürüleceği belirtilen çalışma konuları doğrultusunda faaliyet gösterip göstermediğini, defter, hesap
ve kayıtların mevzuata ve dernek tüzüğüne uygun olarak tutulup tutulmadığını, dernek tüzüğünde tespit
edilen esas ve usullere göre ve bir yılı geçmeyen aralıklarla denetler ve denetim sonuçlarını bir rapor
halinde yönetim kuruluna ve toplandığında genel kurula sunar.
Denetim kurulu üyelerinin istemi üzerine, her türlü bilgi, belge ve kayıtların, dernek yetkilileri
tarafından gösterilmesi veya verilmesi, yönetim yerleri, müesseseler ve eklentilerine girme isteğinin
yerine getirilmesi zorunludur.
Yardım ve işbirliği
Madde 10- Dernekler, tüzüklerinde gösterilen amaçları gerçekleştirmek üzere, benzer amaçlı
derneklerden, siyasi partilerden, işçi ve işveren sendikalarından ve meslekî kuruluşlardan maddî yardım
alabilir ve adı geçen kurumlara maddî yardımda bulunabilirler.
5072 sayılı Dernek ve Vakıfların Kamu Kurum ve Kuruluşları ile İlişkilerine Dair Kanun
hükümleri saklı kalmak üzere, dernekler kamu kurum ve kuruluşları ile görev alanlarına giren
konularda ortak projeler yürütebilirler. Bu projelerde kamu kurum ve kuruluşları, proje maliyetlerinin
en fazla yüzde ellisi oranında aynî veya nakdî katkı sağlayabilirler. (Ek cümle: 18/2/2009-5838/7 md.)
4857 sayılı İş Kanununun 30 uncu maddesi çerçevesinde engellilerin ve eski hükümlülerin mesleki
eğitim ve mesleki rehabilitasyonu, kendi işlerini kurmaları, engellilerin iş bulmasını sağlayacak destek
teknolojilerine ilişkin projeler ile benzeri projelerde bu oran aranmaz. (2)
Gelir ve giderlerde usul ile dernek defterleri
Madde 11- Dernek gelirleri alındı belgesi ile toplanır ve giderler harcama belgesi ile yapılır.
Dernek gelirlerinin bankalar aracılığı ile toplanması halinde banka tarafından düzenlenen dekont veya
hesap özeti gibi belgeler alındı belgesi yerine geçer. Alındı belgeleri ve harcama belgelerinin saklama
süresi beş yıldır.
Dernek gelirlerinin toplanmasında kullanılacak alındı belgeleri yönetim kurulu kararı ile
bastırılır. Alındı belgelerinin şekli, bastırılması, onaylanması ve kullanılması ile dernek gelirlerinin
toplanmasında kullanılacak yetki belgesine ilişkin hususlar yönetmelikte düzenlenir.
–––––––––––––––––––
(1) Anayasa Mahkemesinin 5/4/2007 tarihli ve E.:2004/107, K.:2007/44 sayılı Kararı ile bu fıkrada yer alan
“… ve adı geçen kurumlara maddî yardımda bulunabilirler” bölümü, siyasî partiler yönünden iptal
edilmiştir.
(2) 25/4/2013 tarihli ve 6462 sayılı Kanunun 1 inci maddesiyle, bu fıkrada yer alan “özürlülerin” ibareleri
“engellilerin” şeklinde değiştirilmiştir.
9078
Dernek gelirlerini toplayacak kişiler yönetim kurulu kararıyla belirlenir ve bunlar adına
yetki belgesi düzenlenir.
Dernekler tarafından tutulacak defter ve kayıtlar ile ilgili usul ve esaslar yönetmelikte
düzenlenir. Bu defterlerin dernekler biriminden ya da noterden onaylı olması zorunludur.
Sandık kurma
Madde 12- Dernekler, tüzüklerinde yazılı olmak ve sağlanan kârı üyelerine
paylaştırmamak, gelir, faiz veya başka adlarla üyelerine aktarmamak şartıyla üyelerinin yiyecek,
giyecek gibi zarurî ihtiyaç maddelerini ve diğer mal ve hizmetlerle kısa vadeli kredi ihtiyaçlarını
karşılamak amacıyla sandık kurabilirler.
Bu sandıkların kuruluş ve çalışma esasları yönetmelikte düzenlenir.
Dernek görevlileri ve ücretleri
Madde 13- (…)(1) dernek hizmetleri gönüllüler veya yönetim kurulu kararı ile göreve
başlatılan ücretliler aracılığıyla yürütülür.
Dernek yönetim ve denetim kurullarının kamu görevlisi olmayan başkan ve üyelerine
ücret verilebilir. Verilecek ücret ile her türlü ödenek, yolluk ve tazminatlar genel kurul tarafından
tespit olunur. Yönetim ve denetim kurulu üyeleri dışındaki üyelere ücret, huzur hakkı veya başka
bir ad altında herhangi bir karşılık ödenemez.
Dernek hizmetleri için görevlendirilecek üyelere verilecek gündelik ve yolluk miktarları
genel kurul tarafından tespit olunur.
Gençlik ve spor kulüpleri
Madde 14- Derneklerden başvurmaları halinde; spor faaliyetine yönelik olanlar spor
kulübü, boş zamanları değerlendirme faaliyetine yönelik olanlar gençlik kulübü ve her iki
faaliyeti birlikte amaçlayanlar gençlik ve spor kulübü adını alır. Bu kulüpler, Gençlik ve Spor
Genel Müdürlüğünce tutulacak kütüğe kayıt ve tescil edilir.
Kulüplerin organları, bu organların görev ve yetkileri, kulüplerin Gençlik ve Spor Genel
Müdürlüğünce de denetlenmesi ve bunlara yapılacak yardımların şekil ve şartları, üst kuruluş
oluşturmada uyulacak esas ve usuller, gençlik ve spor faaliyetlerini yürüteceklerin nitelikleri ve
bunlara uygulanacak disiplin işlemleri, kulüplerin kayıt ve tesciline ilişkin esaslar İçişleri
Bakanlığının uygun görüşü üzerine Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğünün bağlı olduğu
Bakanlıkça yürürlüğe konulacak yönetmelikte düzenlenir.
Tasfiye
Madde 15- Genel kurul kararı ile feshedilen veya kendiliğinden sona erdiği tespit edilen
derneğin para, mal ve haklarının tasfiyesi, tüzüğünde gösterilen esaslara göre yapılır. Tüzükte
tasfiyenin ne şekilde yapılacağının genel kurul kararına bırakıldığı hallerde, genel kurul
tarafından bir karar alınmamış veya genel kurul toplanamamışsa, yahut dernek mahkeme kararı
ile feshedilmişse, derneğin bütün para, mal ve hakları, mahkeme kararıyla derneğin amacına en
yakın ve kapatıldığı tarihte en fazla üyeye sahip derneğe devredilir.
Kendiliğinden sona erdiği tespit edilen veya feshine karar verilen derneklerin tasfiye ve
devir işlemleri tamamlandıktan sonra dernekler kütüğündeki kayıtları silinir.
Feshedilmesi için hakkında soruşturma veya dava açılmış olan bir dernek, fesih ve buna
bağlı olarak dernek mallarının devrine dair bir karar aldığı takdirde, soruşturma ve dava
sonuçlanıncaya kadar devir işlemi yapılmaz.
–––––––––––––––––––
(1) Anayasa Mahkemesinin 5/4/2007 tarihli ve E.:2004/107, K.:2007/44 sayılı Kararı ile bu fıkrada yer alan
“Üye sayısının 100 kişiden çok olması şartıyla …” ibaresi, iptal edilmiştir.
9079
Tasfiye işlemleri sonucu derneklerin defter ve belgelerinin saklanma usulü, süresi ve
tasfiyeye ilişkin gerekli belgeler yönetmelikte düzenlenir.
Basımevlerinin sorumluluğu
Madde 16- Basımevleri, dernek gelirlerinin toplanmasında kullanılacak alındı belgelerini
bastıktan sonra, bu belgelerin seri ve sıra numaralarını onbeş gün içinde mülkî idare amirliğine
bildirmek zorundadır.
Hata ve noksanlıkların giderilmesi
Madde 17- Derneklerin iş ve işlemlerinde, bu Kanun ve 4721 sayılı Türk Medenî Kanunu
ile bunlara dayanılarak çıkarılan yönetmeliklerin hükümlerine aykırılık tespit edilmesi halinde,
konusu suç teşkil etmeyen hata ve noksanlıkların mülkî idare amirinin yazılı istemi üzerine, ilgili
dernek tarafından otuz gün içerisinde giderilmesi zorunludur.
Yargılama usulü
Madde 18- Bu Kanunla ilgili olarak hukuk mahkemelerinde bakılacak davalarda basit
yargılama usulü uygulanır.
(Mülga ikinci fıkra: 23/1/2008-5728/578 md.)
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Denetim ve Bildirimler
Beyanname verme yükümlülüğü ve denetim
Madde 19- Dernekler, yıl sonu itibarıyla faaliyetlerini, gelir ve gider işlemlerinin
sonuçlarını düzenleyecekleri beyanname ile her yıl Nisan ayı sonuna kadar mülkî idare amirliğine
vermekle yükümlüdürler. Beyannamenin düzenlenmesine ilişkin esas ve usuller yönetmelikte
düzenlenir.
Gerekli görülen hallerde, derneklerin tüzüklerinde gösterilen amaçlar doğrultusunda
faaliyet gösterip göstermedikleri, defterlerini ve kayıtlarını mevzuata uygun olarak tutup
tutmadıkları İçişleri Bakanı veya mülkî idare amiri tarafından denetletilebilir. Bu denetimlerde
kolluk kuvveti mensupları görevlendirilemez. İçişleri Bakanlığı ve mülkî idare amirlerinin
yapacağı denetimler mesai saatleri içerisinde yapılır. Bu denetimler en az yirmidört saat önce
derneklere bildirilir.
Denetim sırasında görevli memurlar tarafından istenecek her türlü bilgi, belge ve
kayıtların, dernek yetkilileri tarafından gösterilmesi veya verilmesi, yönetim yerleri, müesseseler
ve eklentilerine girme isteğinin yerine getirilmesi zorunludur.
Denetim sırasında, suç teşkil eden fiillerin tespit edilmesi hâlinde, mülkî idare amiri
durumu derhal Cumhuriyet savcılığına ve derneğe bildirir.
Kolluk kuvvetlerinin yetkisi
Madde 20- Kamu düzeninin korunması veya suç işlenmesinin önlenmesi nedenlerinden
birine bağlı olarak usulüne göre verilmiş hâkim kararı olmadıkça, yine bu nedenlere bağlı olarak
gecikmesinde sakınca bulunan durumlarda mülkî idare amirinin yazılı emri bulunmadıkça, kolluk
kuvvetleri, dernek ve eklentilerine giremez, arama yapamaz ve buradaki eşyaya el koyamaz.
Mülkî idare amirinin kararı yirmidört saat içinde görevli hâkimin onayına sunulur. Hâkim,
kararını el koymadan itibaren kırksekiz saat içinde açıklar; aksi halde, el koyma kendiliğinden
kalkar. Hâkim kararı, mülkî idare amiri tarafından dernek yöneticilerine yazıyla duyurulur.
Yurt dışından yardım alınması
Madde 21- Dernekler mülkî idare amirliğine önceden bildirimde bulunmak şartıyla yurt dışındaki
kişi, kurum ve kuruluşlardan aynî ve nakdî yardım alabilirler. Bildirimin şekli ve içeriği yönetmelikte
düzenlenir. Nakdî yardımların bankalar aracılığıyla alınması zorunludur.
Taşınmaz mal edinme
Madde 22- Dernekler genel kurullarının yetki vermesi üzerine yönetim kurulu kararıyla taşınmaz
mal satın alabilir veya taşınmaz mallarını satabilirler. Dernekler edindikleri taşınmazları, tapuya tescilinden
itibaren bir ay içinde mülkî idare amirliğine bildirmekle yükümlüdürler.
Genel kurul toplantısı ve organlara seçilenlerin idareye bildirilmesi
Madde 23- Dernekler, genel kurulu izleyen otuz gün içinde, yönetim kurulu ve denetim kurulu ile
derneğin diğer organlarına seçilen asıl ve yedek üyeleri mülkî idare amirliğine bildirmekle yükümlüdür.
Dernek organlarında ve yerleşim yerinde meydana gelen değişiklikler de aynı usule tâbidir. Genel kurul sonuç
bildiriminin şekli, içeriği ve gerekli belgeler yönetmelikte düzenlenir.
Temsilcilik
Madde 24- Dernekler, gerekli gördükleri yerlerde dernek faaliyetlerini yürütmek amacıyla
temsilcilik açabilirler. Temsilcilikler, şube veya dernek genel kurullarında temsil edilmezler. Şubeler
temsilcilik açamazlar. Temsilciliğin adresi, yönetim kurulu kararıyla temsilci olarak görevlendirilen kişi veya
kişiler tarafından o yerin mülkî idare amirliğine yazılı olarak bildirilir.
Plâtform oluşturma
Madde 25- Dernekler, amaçları ile ilgisi bulunan ve kanunlarla yasaklanmayan alanlarda, kendi
aralarında veya vakıf, sendika ve benzeri sivil toplum kuruluşlarıyla ortak bir amacı gerçekleştirmek üzere ve
yetkili organlarının kararı ile plâtformlar oluşturabilirler.
Plâtformlar, kanunların dernekler için yasakladığı amaç ve faaliyet konuları doğrultusunda
kurulamazlar ve faaliyet gösteremezler. Bu yasağa aykırı hareket edenler hakkında, bu Kanun ve ilgili
kanunların cezaî hükümleri uygulanır.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
İzne Tâbi Faaliyetler
Derneklerin izinle kurabileceği tesisler
Madde 26- Derneklerin, tüzüklerinde gösterilen amaçları gerçekleştirmek üzere, eğitim ve öğretim
faaliyetleri için yurt, pansiyon; üyeleri için lokal açmaları ve lokallerinde alkollü içki kullanılması ile bu
tesislerin işletilmesi mülkî idare amirinden izin almalarına bağlıdır. Bu tesislerin açılması, işletilmesi ve
kapatılmasına ilişkin esas ve usuller yönetmelikte düzenlenir.
Kamu yararına çalışan dernekler
Madde 27- Kamu yararına çalışan dernekler, Cumhurbaşkanı kararıyla tespit edilir. Bir derneğin
kamu yararına çalışan derneklerden sayılabilmesi için, en az bir yıldan beri faaliyette bulunması ve derneğin
amacı ve bu amacı gerçekleştirmek üzere giriştiği faaliyetlerin topluma yararlı sonuçlar verecek nitelikte ve
ölçüde olması şarttır. (1)
–––––––––––––––––––
(1) 2/7/2018 tarihli ve 703 sayılı KHK’nin 19 uncu maddesiyle, bu fıkrada yer alan “ilgili bakanlıkların ve
Maliye Bakanlığının görüşü üzerine, İçişleri Bakanlığının teklifi ve Bakanlar Kurulu” ibaresi
“Cumhurbaşkanı” şeklinde değiştirilmiştir.
9081
Kamu yararına çalışan dernek statüsünün kazanılması, kaybedilmesi ve gerekli belgeler
ile diğer esas ve usuller yönetmelikte düzenlenir.
Kamu yararına çalışan dernekler en az iki yılda bir denetlenir. Yapılan denetimler
sonucunda düzenlenen raporlar üzerine, kamu yararına çalışan derneklerin organlarında görev
alan üyeler veya ilgili personel, hapis cezası(1) verilmesini gerektiren suçların işlendiğinin tespit
edilmesi halinde, geçici bir tedbir olarak İçişleri Bakanınca görevden uzaklaştırılabilir. (Mülga
son cümle: 8/6/2006-5519/1 md.) (1)
(Ek fıkra: 8/6/2006-5519/1 md.) Dernek merkezinin bulunduğu ilin valisi, görevden
uzaklaştırılma kararının derneğe bildirilmesiyle eş zamanlı olarak, görevden uzaklaştırılan
organların yerlerine; Türk Medenî Kanunu hükümlerine göre dernek merkezinin bulunduğu
yerdeki sulh hukuk mahkemesinden kayyım atanmasını ister. Mahkeme bir hafta içinde, öncelikle
dernek üyeleri arasından görevden uzaklaştırılanların sayısı kadar kayyım atanmasına karar verir
ve bu kararda kayyımın görev ve yetkileri ile dernek tarafından kayyıma verilecek ücret de
belirtilir. Kayyımın görevi dava sonucu verilen hüküm kesinleşinceye kadar devam eder. Çeşitli
nedenlerle boşalan bu kayyımların yerine, aynı usûlle yeni kayyım atanır.
Kamu yararına çalıştıklarına karar verilen dernekler, denetimler sonunda bu niteliklerini
kaybettikleri tespit edilirse, birinci fıkrada öngörülen usulle haklarında alınan kamu yararına
çalışan derneklerden sayılma kararı kaldırılır.
Türkiye Kızılay Derneği ve Türk Hava Kurumunun tüzüklerini onaylamaya
Cumhurbaşkanı yetkilidir. (2)
Kamu yararına çalışan derneklerin mallarına karşı suç işleyenler Devlet malına karşı suç
işlemiş gibi cezalandırılır.
Madde 27/A- (Ek: 15/1/2009 – 5832/1 md.)
Türkiye Kızılay Derneği uluslararası anlaşmalara göre tayin edilen nitelik ve duruma
göre; merkezinde genel kurul, yönetim kurulu ve denetim kurulu, şubelerinde genel kurul ve
yönetim kurulu oluşturulması şartıyla tüzüğünde belirlenen şekilde teşkilatlanır ve yönetilir.
Kızılay’ın iş ve işlemleri; kanunların verdiği görev ve yetkilere, tüzüğüne ve yönetim kurulunca
çıkarılan yönetmeliklere göre yürütülür.
Dernek adları
Madde 28- Dernek adlarında; Türk, Türkiye, Milli, Cumhuriyet, Atatürk, Mustafa Kemal,
Şehit, Gazi kelimeleri ile bunların baş ve sonlarına getirilen eklerle oluşturulan kelimeler İçişleri
Bakanlığının izni ile kullanılabilir.(3)
–––––––––––––––––––
(1) 23/1/2008 tarihli ve 5728 sayılı Kanunun 557 nci maddesiyle bu fıkrada yer alan “ağır hapis veya ağır
para cezası” ibaresi “hapis cezası” olarak değiştirilmiş ve metne işlenmiştir.
(2) 2/7/2018 tarihli ve 703 sayılı KHK’nin 19 uncu maddesiyle, bu fıkrada yer alan “Bakanlar Kurulu”
ibaresi “Cumhurbaşkanı” şeklinde değiştirilmiştir.
(3) 6/12/2019 tarihli ve 7196 sayılı Kanunun 57 nci maddesiyle bu fıkraya “Mustafa Kemal” ibaresinden
sonra gelmek üzere “, Şehit, Gazi” ibaresi eklenmiştir.
BEŞİNCİ BÖLÜM
Yasaklar
Bazı ad ve işaretleri kullanma yasağı
Madde 29- Derneklerin, mevcut veya mahkeme kararıyla kapatılmış veya feshedilmiş bir
siyasî partinin, bir sendikanın veya üst kuruluşun, bir derneğin veya üst kuruluşun adını,
amblemini, rumuzunu, rozetini ve benzeri işaretleri ya da başka bir ülkeye ve daha önce kurulmuş
Türk devletlerine ait bayrak, amblem ve flamaları kullanmaları yasaktır.
Kurulması yasak olan dernekler ve yasak faaliyetler
Madde 30- Dernekler;
1- a) Tüzüklerinde gösterilen amaç ve bu amacı gerçekleştirmek üzere sürdürüleceği
belirtilen çalışma konuları dışında faaliyette bulunamazlar.
2- b) Anayasa ve kanunlarla açıkça yasaklanan amaçları veya konusu suç teşkil eden fiilleri
gerçekleştirmek amacıyla kurulamaz.
3- c) Askerliğe, millî savunma ve genel kolluk hizmetlerine hazırlayıcı öğretim ve eğitim
faaliyetlerinde bulunamaz, bu amaçları gerçekleştirmek üzere kamp veya eğitim yerleri
açamazlar. Üyeleri için özel kıyafet veya üniforma kullanamazlar.
Kayıt ve yazışma dili
Madde 31- Dernekler, defterlerinde ve kayıtlarında ve Türkiye Cumhuriyetinin resmi
kurumlarıyla yazışmalarında Türkçe kullanırlar.
ALTINCI BÖLÜM
Ceza Hükümleri
Ceza hükümleri
Madde 32- (Değişik: 23/1/2008-5728/558 md.)
Bu Kanun hükümlerine aykırı davrananlara uygulanacak cezalar aşağıdaki şekildedir:
1- a) Dernek kurma hakkına sahip olmadıkları halde dernek kuranlar veya derneklere üye olmaları
kanunlarla yasaklandığı halde dernek üyesi olanlar ile derneklere üye olması kanunlarla yasaklanmış
kişileri bilerek dernek üyeliğine kabul eden veya kaydını silmeyen veya dernek üyesi iken derneklere
üye olma hakkını kaybeden kişileri dernek üyeliğinden silmeyen dernek yöneticilerine beşyüz Türk
Lirası idarî para cezası verilir.
2- b) Genel kurulu süresinde toplantıya çağırmayan, genel kurul toplantılarını kanun ve tüzük
hükümlerine aykırı olarak veya dernek merkezinin bulunduğu veya tüzüğünde belirtilen yer dışında
yapan dernek yöneticilerine beşyüz Türk Lirası idarî para cezası verilir. Mahkemece, kanun ve tüzük
hükümlerine aykırı olarak yapılan genel kurul toplantılarının iptaline de karar verilebilir.
3- c) Yurt dışı yardımı bankalar aracılığıyla almayan dernek yöneticilerine, bu şekilde alınan
paranın yüzde yirmi beşi oranında idarî para cezası verilir.
4- d) Derneğe ait tutulması gereken defter veya kayıtları tutmayan veya tasdiksiz defter tutan
dernek yöneticileri üç aydan bir yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır. Bu defter ve
kayıtların usulüne uygun tutulmaması halinde dernek yöneticilerine ve defterleri tutmakla sorumlu
kişilere beşyüz Türk Lirası idarî para cezası verilir. Adına yetki belgesi düzenlenmediği halde gelir
toplayanlar ile bilerek bu şekilde gelir toplanmasına izin veren yönetim kurulu üyelerine bin Türk Lirası
idarî para cezası verilir.
5- e) Genel kurul ve diğer dernek organlarında yapılan seçimler ve oylamalar ile oyların sayım ve
dökümüne hile karıştıranlar ve defter veya kayıtları tahrif veya yok edenler veya gizleyenler, fiilleri
daha ağır bir cezayı gerektirmediği takdirde altı aydan iki yıla kadar hapis ve adlî para cezası ile
cezalandırılır.
6- f) Her ne suretle olursa olsun kendisine tevdi olunan derneğe ait para veya para hükmündeki
evrak, senet veya sair malları kendisinin veya başkasının menfaatine olarak sarf veya istihlâk veya
rehneden veya satan, gizleyen, imha, inkâr, tahrif veya tağyir eden yönetim kurulu başkanı ve üyeleri
veya denetçiler ile derneğin diğer personeli Türk Ceza Kanununun güveni kötüye kullanma suçuna
ilişkin hükümlerine göre cezalandırılır. Ayrıca, mahkeme yargılama sırasında sanıkların, organlardaki
görevlerinden geçici olarak uzaklaştırılmasına da karar verebilir.
7- g) Yetkili mercilerin izni olmaksızın yabancı dernekler ve merkezi yurt dışında bulunan kâr
amacı gütmeyen kuruluşların Türkiye’de temsilciliklerini veya şubelerini açanlar, faaliyetlerini
yürütenler, bunlarla işbirliğinde bulunanlar veya bunları üye kabul edenlere bin Türk Lirası idarî para
cezası verilir ve izinsiz açılan şube veya temsilciliğin de kapatılmasına karar verilir.
8- h) 16 ncı maddede belirtilen bildirim yükümlülüğünü yerine getirmeyen basımevi
yöneticilerine beşyüz Türk Lirası idarî para cezası verilir.
9- ı) 17 nci maddede yer alan zorunluluğa uymayanlara yüz Türk Lirası idarî para cezası verilir.
10- j) 19 uncu maddede belirtilen beyannameyi bilerek gerçeğe aykırı olarak verenler yüz günden
az olmamak üzere adlî para cezası ile cezalandırılır.
11- k) 9 ve 19 uncu maddelerin üçüncü fıkralarındaki zorunluluğa uymayanlar ile tutulması zorunlu
olan defter ve belgelerin, gerekli dikkat ve özen gösterilmiş olması şartıyla elde olmayan bir nedenle
okunamayacak hâle gelmesi veya kaybolması hâlinde, öğrenme tarihinden itibaren onbeş gün içinde
dernek merkezinin bulunduğu yerin yetkili mahkemesine zayi belgesi almak için başvurmayan veya bu
belgeyi denetim sırasında ibraz edemeyenler üç aya kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır.
21 inci maddedeki yükümlülüklere aykırılık halinde de failler hakkında aynı cezaya hükmolunur.
9083
12- l) 22, 23 ve 24 üncü maddelerde belirtilen bildirim yükümlülüğünü, 19 uncu maddede
belirtilen beyanname verme yükümlülüğünü yerine getirmeyen dernek yöneticilerine ve 24 üncü
maddede belirtilen temsilcilere beşyüz Türk Lirası idarî para cezası verilir.
13- m) 26 ncı maddede belirtilen tesisleri izinsiz açan dernek yöneticilerine beşyüz Türk
Lirası idarî para cezası verilir ve tesisin kapatılmasına da karar verilebilir.
14- n) 28 inci maddede belirtilen kelimeleri izinsiz kullanan veya 29 uncu maddede belirtilen
yasaklara, yazılı olarak uyarılmalarına rağmen, aykırı hareket eden dernek yöneticileri, fiilleri
daha ağır bir cezayı gerektirmediği takdirde, yüz günden az olmamak üzere adlî para cezası ile
cezalandırılır ve derneğin feshine de karar verilir.
15- o) 30 uncu maddenin (a) bendinde belirtilen yasağa aykırı hareket eden dernek
yöneticileri elli günden az olmamak üzere adlî para cezası ile cezalandırılır. Aynı maddenin (c)
bendine aykırı faaliyette bulunan dernek yöneticileri, fiilleri daha ağır bir cezayı gerektirmediği
takdirde, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır ve tesisin kapatılmasına da karar
verilir.
16- p) 30 uncu maddenin (b) bendinde belirtilen kurulması yasak dernekleri kuranlar ile bu
bende aykırı harekette bulunan dernek yöneticileri fiilleri daha ağır bir cezayı gerektirmediği
takdirde bir yıldan üç yıla kadar hapis ve elli günden az olmamak üzere adlî para cezası ile
cezalandırılır ve derneğin feshine de karar verilir.
17- r) 31 inci maddede öngörülen zorunluluğa uymayanlara bin Türk Lirası idarî para cezası
verilir.
Cezaların uygulanması
Madde 33- Bu Kanunda belirtilen cezalar çocuk dernekleri hakkında, yazılı olarak
uyarılmasına rağmen tekrar edilmesi halinde uygulanır.
Bu Kanunun 32 nci maddesinde geçen “dernek yöneticileri” ibareleri dernek yönetim
kurulu başkanını ifade eder.
(Değişik üçüncü fıkra: 23/1/2008-5728/559 md.) Bu Kanunda yazılı olan idarî
yaptırımlara karar vermeye mahalli mülki amir yetkilidir.
(Mülga dördüncü fıkra: 23/1/2008-5728/578 md.)
(Mülga beşinci fıkra: 23/1/2008-5728/578 md.)
YEDİNCİ BÖLÜM
Diğer Hükümler
Cemiyetler ve Dernekler kanunlarına yapılan atıflar
Madde 34- Diğer kanunlarda, 3512 sayılı Cemiyetler Kanunu, 1630 sayılı Dernekler
Kanunu veya 2908 sayılı Dernekler Kanunu ile bunların ek ve değişikliklerine veya belli
maddelerine yapılan atıflar, bu Kanuna veya bu Kanunun aynı konuları düzenleyen madde veya
maddelerine yapılmış sayılır. Bu Kanunda hüküm bulunmayan hallerde aynı konuları düzenleyen
4721 sayılı Türk Medeni Kanununun ilgili hükümlerine atıf yapılmış sayılır.
Kanunun meslekî kuruluşlara uygulanacak hükümleri
Madde 35- Bu Kanunun 19, 20, 23, 26, 28, 29, 30 ve 31 inci maddeleri özel kanunlarında
hüküm bulunmamak kaydıyla kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ile işçi ve işveren
sendikaları ve üst kuruluşları için de ceza hükümleriyle birlikte uygulanır.
Uygulanacak hükümler
Madde 36- Bu Kanun hükümleri; yabancı dernekler ile merkezleri yurt dışında bulunan
dernek ve vakıf dışındaki kâr amacı gütmeyen kuruluşların Türkiye’deki şube veya temsilcilikleri
hakkında da ceza hükümleri ile birlikte uygulanır. Bu Kanunda hüküm bulunmayan hallerde 4721
sayılı Türk Medeni Kanununun hükümleri uygulanır.
Yönetmelik
Madde 37- Bu Kanunun ilgili maddelerinde düzenlenmesi öngörülen yönetmelikler
İçişleri Bakanlığınca, kulüp adını alan derneklerle ilgili yönetmelik ise Gençlik ve Spor Genel
Müdürlüğünün bağlı olduğu Bakanlıkça en geç altı ay içinde Resmi Gazetede yayımlanarak
yürürlüğe konulur. Bu yönetmelikler çıkarılıncaya kadar mevcut yönetmeliklerin bu Kanuna
aykırı olmayan hükümlerinin uygulanmasına devam olunur.
Değiştirilen ve yürürlükten kaldırılan hükümler
Madde 38- A) (22.11.2001 tarihli ve 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu ile ilgili olup
yerine işlenmiştir.)
B) 4721 sayılı Kanunun 58 inci maddesinin ikinci fıkrasında yer alan “yerleşim yeri,
kurucuları,”, 64 üncü maddesinin ikinci fıkrasında yer alan “tüzükte başkaca bir düzenleme
yoksa,”, 77 nci maddesinin birinci fıkrasında yer alan “yerel bir gazete ile ilan edilir ve aynı
zamanda ve bir yazıyla”, 92 nci maddesinde yer alan “uluslararası alanda işbirliği yapılmasında
yarar görülen hallerde ve karşılıklı olmak koşuluyla” ve 93 üncü maddesinde yer alan “karşılıklı
olmak koşuluyla” ibareleri madde metinlerinden çıkarılmıştır.
C) 4721 sayılı Kanunun 61 inci maddesi ile 79 uncu maddesinin üçüncü fıkrası
yürürlükten kaldırılmıştır.
D) (14.2.1985 tarihli ve 3152 sayılı İçişleri Bakanlığı Teşkilât ve Görevleri Hakkında
Kanun ile ilgili olup yerine işlenmiştir.)
E) (8.6.1984 tarihli ve 227 sayılı Vakıflar Genel Müdürlüğünün Teşkilat ve Görevleri
Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile ilgili olup yerine işlenmiştir.)
F-G) (23.6.1983 tarihli ve 2860 sayılı Yardım Toplama Kanunu ile ilgili olup yerine
işlenmiştir.)
H) 6.10.1983 tarihli ve 2908 sayılı Dernekler Kanunu yürürlükten kaldırılmıştır.
Ek Madde 1- (Ek: 2/7/2018-KHK-703/19 md.)
Büyükşehir belediyesi sınırları içinde kalan ilçe kaymakamlıklarında ayrıca dernekler
birimi oluşturulmaz.
Yürürlük
Madde 39- Bu Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
Madde 40- Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.
9084-1
5253 SAYILI KANUNA EK VE DEĞİŞİKLİK GETİREN MEVZUATIN VEYA
ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARININ
YÜRÜRLÜĞE GİRİŞ TARİHLERİNİ GÖSTERİR TABLO
